تاثیر نوع و مقدار کود نیتروژن بر گیاه خردل و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در شرایط شوری و سدیمی خاک

با توجه به گسترش خاک های شور و سدیمی و نیاز کشور به روغن های نباتی، استفاده از گیاهان دانه روغنی مقاوم به شوری و مدیریت مصرف نوع و مقدار کود نیتروژن می تواند علاوه بر کاهش مقدار مصرف کودهای شیمیایی نیتروژنه، آثار سوء تنش شوری بر گیاه را کاهش و مقاومت گیاهان به شرایط شوری و سدیمی خاک را تا حدودی افزایش دهد. این تحقیق به منظور بررسی برهم کنش نوع و مقدار کود نیتروژن بر رشد و عملکرد گیاه خردل زراعی و برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در شرایط شوری و سدیمی خاک در شرایط گلخانه ای انجام شد، تا مناسب ترین نوع و مقدار کود نیتروژن در این شرایط تعیین و مشخص شود که مصرف کودهای شیمیایی نیتروژنه تا چه حد می توانند در کاهش اثرات سوء تنش های شوری و سدیمی خاک بر گیاه موثر باشد. نتایج این تحقیق نشان داد واکنش گیاهان به مصرف کودهای آمونیومی و نیتراتی در شرایط شوری و سدیمی خاک علاوه بر نوع گیاه و شرایط آب و هوایی، به خصوصیات خاک آزمایش بستگی دارد. با توجه به آهکی بودن و غلظت اولیه نیتروژن خاک و افزایش نیاز درونی گیاه به نیتروژن در شرایط شور به علت کاهش جذب نیتروژن در اثر کاهش تراوایی ریشه گیاه، کاهش فعالیت میکروبی خاک و به دنبال آن کاهش معدنی شدن ترکیبات آلی و کاهش جذب نیترات در اثر غلظت زیاد آنیون کلر در محیط ریشه گیاه و غیرفعال شدن فیزیولوژیکی این عنصر در شرایط شور، کود سولفات آمونیوم به دلیل داشتن خاصیت اسیدی، درصد نیتروژن بیشتر، حضور گوگرد در ساختمان کود و آبشویی کمتر نسبت به نیترات کلسیم علی رغم ایجاد شوری بیشتر در خاک توانست وزن خشک و تازه گیاه بیشتری در شرایط شوری خاک تولید کند. به علاوه افزایش معنی دار جذب فسفر، نیتروژن و پتاسیم توسط کاربرد کود سولفات آمونیوم نسبت به نیترات کلسیم می تواند در افزایش مقاومت گیاه به تنش شوری موثر باشد. در شرایط سدیمی خاک نیز، مصرف کودهای نیتروژنه علاوه بر افزایش وزن خشک و تازه گیاه، جذب فسفر، نیتروژن و پتاسیم را افزایش و جذب سدیم را کاهش داد. کود سولفات آمونیوم در بهبود خواص فیزیکی، شیمیایی و حاصلخیزی خاک موثرتر از نیترات کلسیم بود، به طوری که رس قابل پراکنش خاک را نسبت به نیترات کلسیم به طور معنی داری کاهش داد. از آنجا که شرایط فیزیکی و تهویه ی ضعیف خاک محدودیت مهم خاک های سدیمی بوده و اغلب همراه با سمیت سدیم و بور می باشد، نسبت شوری (ec) به نسبت جذب سدیم خاک (sar) عامل تعیین کننده ی اثرات شوری و سدیمی بر خاک ها بود. با افزایش شوری خاک اثرات سوء سدیم بر ویژگی های فیزیکی خاک کاهش یافته و حد بحرانی نسبت جذب سدیم خاک افزایش یافت. بیشترین وزن خشک و تازه گیاه در تیمار s2 مشاهده شد و کمترین وزن خشک و تازه گیاه در تیمار s1 به دست آمد، که با توجه به غلظت بیشتر پتاسیم محلول خاک در تیمارs2 نسبت به سایر تیمارها و شوری بیشتر خاک (ec) نسبت به sar، علی رغم غلظت بیشتر سدیم محلول خاک، جذب فسفر، پتاسیم، و نیتروژن در تیمار s2 نسبت به سایر تیمارها افزایش یافت. اما در تیمارs1 به دلیل غلظت کمتر پتاسیم محلول خاک و شوری کمتر خاک، رس قابل پراکنش و جذب سدیم به طور معنی داری افزایش و جذب فسفر و پتاسیم کاهش یافت. بنابراین نتایج به دست آمده نشان می دهند با توجه به مقاومت بالای گیاه خردل به شوری خاک، افزایش نسبت شوری (ec) به سدیمی (sar) خاک و افزایش غلظت پتاسیم محلول خاک می تواند در اصلاح خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک های سدیمی موثر باشد و مصرف کودهای نیتروژنه به خصوص کود سولفات آمونیوم با تامین نیاز نیتروژنی گیاه و اصلاح برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و حاصلخیزی خاک و کاهش جذب سدیم در افزایش مقاومت گیاهان به شرایط سدیمی خاک تاثیرگذار است.